Nog niet zo lang geleden werd het alom bekende James-Bond-deuntje, na een eerdere afwijzing van het EUIPO (European Union Intellectual Property Office), door de kamer van beroep geregistreerd als Europees merk. Als we aan bekende merken denken, is een geluidsfragment nochtans helemaal niet het eerste wat in ons opkomt. We kunnen ons meteen het logo van Audi of de gestileerde letters van Netflix voor de geest halen, maar naast de klassieke woord- en beeldmerken bestaan er nog heel wat andere soorten tekens die als merk kunnen dienen.

Waaraan moet een teken precies voldoen opdat het geregistreerd kan worden als merk en welke soorten merken bestaan er zoal? In dit artikel sommen we de beschermingsvoorwaarden kort op, gevolgd door een overzicht van enkele verschillende soorten merken, met voorbeelden van bekende maar minder traditionele merken.

Beschermingsvoorwaarden merkteken

Elk teken dat onderscheidend, toelaatbaar en beschikbaar is, én in het merkenregister kan worden weergegeven, kan in principe merkenrechtelijke bescherming krijgen.

Onderscheidend

Dat een teken onderscheidend moet zijn, wil zeggen dat een consument het merk moet kunnen herkennen als afkomstig van een bepaalde onderneming. Het is immers een basisfunctie van een merk om producten of diensten van een bepaalde onderneming te onderscheiden van die van andere ondernemingen.

Toelaatbaar

Een aantal categorieën van tekens zijn niet toegestaan als merk en zijn daarom niet toelaatbaar. Het gaat onder meer om tekens die strijdig zijn met de openbare orde of de goede zeden, wapenschilden, vlaggen of andere staatsemblemen en tekens die overeenstemmen met bepaalde beschermde benamingen (bijvoorbeeld een traditionele aanduiding voor beschermde wijnen).

Beschikbaar

Het teken moet uiteraard ook beschikbaar zijn. Dat wil zeggen dat het nog niet door anderen geregistreerd mag zijn als merk voor identieke of soortgelijke producten of diensten. Registreert u andermans merk, dan bestaat de kans dat de merkhouder verzet aantekent tegen de inschrijving ervan.

Vatbaar voor registratie in het merkenregister

Het teken moet vatbaar zijn voor registratie in het merkenregister, wat betekent dat het publiek in staat moet zijn nauwkeurig en duidelijk te achterhalen wat het teken exact inhoudt. Zo werd al een aantal keer geoordeeld dat geuren en smaken niet voldoende nauwkeurig weer te geven zijn en daardoor niet in aanmerking komen voor merkregistratie.

Woord- en beeldmerken

Woord- en/of beeldmerken zijn veruit de meest voorkomende merktekens. Het gaat daarbij om een naam en/of logo met onderscheidend vermogen om een bepaalde categorie van producten of diensten aan te duiden. Bekende voorbeelden zijn (de logo’s van) Coca-Cola, Apple, Chiquita, Adidas, enzoverder.

Ook slogans kunnen een geldig merk vormen, mits ze over onderscheidend vermogen beschikken. Inburgering door reclame kan daarbij een belangrijke rol spelen. Zo werd de bekende baseline Vorsprung durch Technik van Audi als voldoende onderscheidend beschouwd en geregistreerd als geldig woordmerk.

Vormmerken

De vorm van een product of verpakking kan geldig geregistreerd worden als merk. Opnieuw is het criterium hiervoor de voorwaarde dat consumenten het merk aan de hand van die vorm herkennen. Het bekendste voorbeeld is het (als merk geregistreerde) klassieke Coca-Cola flesje: het zien van de vorm van het flesje is voor consumenten voldoende om het product te linken aan Coca-Cola. Het nieuwe Coca-Cola flesje (zonder groeven) werd dan weer afgewezen als vormmerk bij gebrek aan onderscheidend vermogen.

Bepaalde vormen zijn echter uitgesloten van merkbescherming. Denk daarbij aan vormen die bepaald worden door de aard van het product (zoals de vorm van een breinaald) of vormen die noodzakelijk zijn om een technisch resultaat te bekomen (zoals de kop van een schroevendraaier). Ook vormen die een wezenlijke waarde geven aan een bepaald product (bijvoorbeeld de vorm van een artistiek uitziende kristallen vaas) zijn uitgesloten. Deze uitgesloten vormen zijn soms wél vatbaar voor bescherming via andere intellectuele eigendomsrechten zoals het auteursrecht, octrooirecht of tekeningen- en modellenrecht.

Kleurmerk

In uitzonderlijke gevallen kan een kleur op zich of een kleurencombinatie als merk worden geregistreerd. Van voornaam belang hiervoor is dat het langdurig en intensief is gebruikt door de aspirant-merkhouder. Die zal de consument ervan moeten overtuigen de kleur spontaan te linken aan zijn of haar product of dienst. Zo heeft Veuve Cliquot in 2007 met succes het oranje dat het gebruikt voor het etiket op zijn champagneflessen kunnen registreren als merk. Ook het Magenta van T-Mobile is intussen als merk ingeschreven.

Klankmerk

Bij sommige deuntjes of geluidsfragmenten weet iedereen meteen waar het om gaat. Naast het recent met succes geregistreerde James-Bond-deuntje wist bijvoorbeeld ook de filmstudio Metro-Goldwyn-Mayer zijn bekende leeuwengebrul als merk te vatten. De aanvraag van Netflix voor zijn Sonic-logo werd dan weer afgewezen wegens gebrek aan onderscheidend vermogen.

Praktisch dient het geluidsfragment in geval van een klankmerk als een elektronisch audiobestand gedeponeerd te worden.

Patroonmerk

Een patroon of print kan een geldig merkteken uitmaken, al zal het in dat geval evenmin evident zijn het onderscheidend vermogen aan te tonen. Zo heeft onder meer Louis Vuitton zijn schaakbordpatroon in verschillende kleurencombinaties weten te registreren. Wel is het zo dat de merken in kwestie werden aangevochten wegens een gebrek aan onderscheidend vermogen. Voor wat betreft het schaakbordpatroon “Damier Azur” werd de vernietiging door het Europese Gerecht op 10 juni 2022 voorlopig teruggefloten omwille van een fout in de eerdere beoordeling. Het Gerecht sprak zich evenwel niet uit over de vraag of het merkteken door gebruik effectief onderscheidend vermogen heeft gekregen. Nog geen schaakmat dus voor Louis Vuitton, maar of hun patroonmerken effectief overeind zullen blijven, valt nog af te wachten.

Positiemerk

De wijze waarop het merk op een product wordt aangebracht, kan een geldig merkteken vormen. Zo registreerde Levi Strauss de plaats van het rode labeltje aan de broekzak van hun jeansbroeken en Dr. Martens (AirWair) de positie van het gele stiksel op hun schoenen. Het depot van de rode stip in het midden van een Tefalpan haalde het dan weer niet.

Besluit

Beschikt u als onderneming over een originele verpakking of gebruikt u een catchy reclamejingle om uw product te promoten? Dan kan het interessant zijn om daarop een merkinschrijving te nemen. Voorwaarde is dat consumenten de afkomst van uw product herkennen aan de hand van het geregistreerde merkteken. Dit onderscheidend vermogen aantonen zal minder evident zijn dan bij een traditioneel woord- of beeldmerk, maar onmogelijk is het zeker niet. Twijfelt u of uw merkteken over voldoende onderscheidend vermogen beschikt en/of voor registratie vatbaar is? Onze advocaten adviseren u graag.