Hindernissen en onzekerheden bij procedure

Als buitenstaander ziet u in het geschetste scenario dat er dringend een oplossing moet gezocht worden, anders gaat een bloeiende zaak teniet. Meer zelfs: u ziet de oplossing! Het bedrijf kan gesplitst worden, twee afdelingen zijn mogelijk, de winstverdeling kan anders worden geregeld …
De betrokkenen zelf hebben een blinde vlek voor constructieve oplossingen. In het beste geval zien ze als enige mogelijkheid het vertrek van de vijandelijke aandeelhouder uit de vennootschap.

De vennootschapsrechtelijke geschillenregeling is hier een optie. De voorzitter van de rechtbank van koophandel kan een aandeelhouder uitsluiten. De andere(n) moet(en) zijn aandelen overnemen en de prijs wordt bepaald door een deskundige. Voor wie de voorzitter zal kiezen is doorgaans niet zeker. Bovendien is het waarderen van aandelen geen exacte wetenschap, zodat ook de prijs op voorhand onbekend is. Naast deze onzekerheden zijn er nog hobbels. Het is mogelijk dat er zoveel winst in de vennootschap is gereserveerd dat geen van de aandeelhouders de middelen heeft om de prijs voor de aandelen te betalen. Ook kan het voorvallen dat de uitgesloten aandeelhouder prompt na de gedwongen overdracht van zijn aandelen naar de concurrentie trekt.

Bemiddeling als vrijwillige optie met een wettelijk kader

Enkel onderhandelen kan tot een goede oplossing leiden, maar als gewoon spreken al niet lukt … Veel voorzitters van rechtbanken van koophandel zijn zich vandaag bewust van deze problematiek en stimuleren partijen in dit type van procedure om te kiezen voor onderhandelingen die worden begeleid door een bemiddelaar. Ze vragen partijen bemiddeling te overwegen (in Nederland noemt men het mediation). De tendens is algemeen, er zijn uitspraken in die zin van rechtbanken uit noord en zuid

Bemiddeling kan onderhandelingen opnieuw mogelijk maken en heeft bovendien een interessant wettelijk kader:

• De bemiddeling is steeds vrijwillig: ieder kan er op elk moment uitstappen.
• Alle communicatie in een bemiddeling is strikt vertrouwelijk en kan later niet gebruikt worden als bewijs.
• Tijdens de bemiddeling worden de verjaring en de procedure geschorst.
• De oplossing van partijen kan de waarde van een vonnis krijgen.

Een keuze met voordelen voor ondernemers

Als zelfs rechtbanken – hierin gesteund door de EU en onze minister van Justitie – het voordeel van bemiddeling inzien, waarom zou een ondernemer of onderneming dan niet zelf kiezen voor deze vorm van conflictoplossing? Bemiddeling is niet alleen bij aandeelhoudersconflicten dikwijls een goede weg, maar ook bij conflicten in verband met distributieovereenkomsten, overnamediscussies post closing, leveranciersovereenkomsten, zaken waarbij over en weer vorderingen worden geformuleerd, en in het algemeen bij technisch complexe zaken. De voordelen zijn: snelheid, kostenbesparing, flexibiliteit, op maat gesneden en duurzame oplossingen, toekomstgerichtheid, de mogelijkheid om rekening te houden met belangen die niet in een rechtsvordering kunnen worden vertaald, het sparen van de relatie tussen partijen en hun grote betrokkenheid en inbreng.

Deze reële voordelen zijn een vorm van winst en moeten een ondernemer aanspreken. Feit is dat sommige grotere bedrijven in al hun overeenkomsten met klanten of leveranciers bemiddelingsbedingen invoegen. Deze clausules verplichten partijen een bemiddelingspoging te ondernemen voor ze naar de rechtbank kunnen trekken. Gelijkaardige clausules duiken steeds vaker op in overdrachtsovereenkomsten.

De bemiddelaar als begeleider van alle partijen

De bemiddelaar is de begeleider van onderhandelingen van partijen, de ‘expert in technieken om commerciële geschillen op te lossen’, zoals een rechtbank het verwoordde. Hij of zij is een professional die een stevige opleiding moet volgen vooraleer door de Federale Bemiddelingscommissie te kunnen worden erkend. Bemiddelaars in commerciële (en burgerlijke) zaken zijn dikwijls advocaten, maar ook bedrijfsrevisoren, notarissen, ingenieurs, deskundigen, bedrijfsjuristen.

Een bemiddelaar die ook advocaat is, treedt niet op als raadsman van één partij, maar als begeleider van alle partijen. In die zin zijn alle partijen bij een bemiddeling zijn cliënt. Zijn doel is alle partijen aan een goede oplossing te helpen. Bij commerciële bemiddeling is het grote voordeel van een advocaat als bemiddelaar zijn kennis en ervaring van soortgelijke conflicten. Hij begrijpt de oorsprong ervan en kent de mogelijke oplossingen. Hij kan daarom partijen beter helpen hun oplossing te vinden en deze te verwoorden in een sluitend en afdwingbaar bemiddelingsakkoord.

Een advocaat die aan zijn cliënt bemiddeling voorstelt, pleit niet tegen zijn eigen winkel, maar diversifieert het aanbod. Het doel is conflicten voor de cliënt zo gunstig mogelijk op te lossen. Ook procedure is maar een middel, geen doel op zich. Als de beste oplossing alleen bereikt kan worden door onderhandelen en rechtstreekse onderhandelingen niet lukken, biedt een bemiddeling perspectief. En ook bij de bemiddeling kan een advocaat zijn cliënt uitstekend bijstaan.

Mr. Rik Crivits, advocaat - vennoot bij Crivits & Persyn, is ook erkend bemiddelaar.